Kiedy można zawrzeć ugodę sądową?

Ugody sądowej tak naprawdę skraca czas całego postępowania sądowego, redukuje także koszty z nim związane. Jest jednocześnie gwarancją, na podstawie której wierzyciel może ostatecznie uzyskać zaspokojenie swojego roszczenia przez dłużnika. Warto w tym miejscu podkreślić, że ugoda sądowa jest tak naprawdę specyficzną formą ugody występującej na gruncie prawa materialnego. Zgodnie z art. 917 Kodeksu cywilnego, przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Ugoda sądowa, choć bardzo zbliżona w swej konstrukcji do ugody sądowej, różni się jednak paroma elementami.

Jak zaznaczył sąd apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 21 lutego 2013 r. (sygn. akt I ACa 794/12), przepisy o ugodzie nie zawierają wymagań co do formy, tak więc forma ugody jest dowolna (art. 60 KC). Ugoda to umowa konsensualna, obligacyjna, wzajemna i kauzalna (przyczynowa). Warunkiem kwalifikowanym ugody jest stwierdzenie niepewności lub sporu co do stosunku prawnego. Podkreślić przy tym trzeba ,że ugoda pozasądowa to umowa, która wywołuje stosunki zobowiązujące, jej wykonanie podlega przepisom ogólnym rządzącym wykonaniem zobowiązań. Niewykonanie ugody lub jej nienależyte wykonanie nie powoduje utraty jej ważności i powrotu do stanu sprzed jej zawarcia. Niewykonanie ugody rodzi odpowiedzialność opartą na art. 471 KC. Ugoda pozasądowa ma więc charakter umowy. Jest zasadą, że zawarta przez strony stosunku cywilnoprawnego ugoda pozasądowa wiąże strony, z zastrzeżeniem - stosownie do okoliczności - dopuszczalności uchylenia się od jej skutków prawnych. W odróżnieniu od ugody sądowej ugoda pozasądowa nie jest tytułem egzekucyjnym. Wywiera jedynie skutki wynikające z faktu "rzeczy ugodzonej". Przymuszenie dłużnika do jej spełnienia może nastąpić tylko przez dochodzenie roszczeń w drodze sądowej. Przeważnie w grę będzie wchodzić powództwo o świadczenie, o zasądzenie sumy wynikającej z tytułu wywodzącego się z określonego stosunku cywilnoprawnego.

Wracając jednak do kwestii ugody sądowej – jej zawarcie nie jest możliwa w każdej sytuacji.  Zgodnie bowiem z treścią art. 223 Kodeksu postępowania cywilnego, przewodniczący powinien we właściwej chwili skłaniać strony do pojednania, zwłaszcza na pierwszym posiedzeniu, po wstępnym wyjaśnieniu stanowiska stron. Osnowa ugody zawartej przed sądem powinna być wciągnięta do protokołu rozprawy i stwierdzona podpisami stron. Niemożność podpisania sąd stwierdzi w protokole. Jak odkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2010 r. (sygn. akt V CSK 157/10), ugoda sądowa ma dwoisty charakter, łączący elementy materialnoprawne i procesowe. Jest czynnością procesową uprawnionych podmiotów, umożliwiającą wyłączenie dalszego postępowania co do istoty sprawy i prowadzącą do umorzenia postępowania, jest też czynnością prawną . Pamiętajmy przy tym, że nie można - przy ocenie zgodności czynności prawnej (ugody) z zasadami współżycia społecznego - pomijać przyczyny, które do jej zawarcia doprowadziły i okoliczności towarzyszących.