Osoba fizyczna a osoba prawna

Pojęcie osoby fizycznej i osoby prawnej
W prawie cywilnym brak jest definicji osoby fizycznej. Generalnie jest to prawne określenie człowieka, będącego uczestnikiem stosunków cywilnoprawnych. Każdy żyjący człowiek jest więc podmiotem prawa cywilnego, przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego i psychicznego i inne cechy. Osobami prawnymi są z kolei Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Osobami prawnymi są między innymi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółki europejskie, banki, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki samorządu terytorialnego, fundacje, uczelnie wyższe, kościoły, stowarzyszenia, związki zawodowe czy partie polityczne. Istnieje też trzeci rodzaj podmiotów prawa cywilnego, tzw. „ułomne osoby prawne”, czyli jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznają jednak zdolność prawną. Są to np. spółki osobowe, wspólnoty mieszkaniowe, czy jednostki budżetowe.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej
Z osobą fizyczną mamy do czynienia od chwili urodzenia człowieka. Od tego momentu człowiek uzyskuje zdolność prawną, czyli możliwość bycia podmiotem praw lub obowiązków. Należy pamiętać, że aby samodzielnie móc zaciągać zobowiązania i swobodnie dysponować swoimi prawami, osoba fizyczna musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych człowiek osiąga z chwilą uzyskania pełnoletniości. Osoba fizyczna może mieć również ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Tak jest w przypadku osób, które ukończyły 13 lat ale nie mają jeszcze 18 oraz osób, które zostały ubezwłasnowolnione częściowo. W ogóle zdolności do czynności prawnych nie mają osoby przed 13 rokiem życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą one w sposób ważny i prawnie skuteczny zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności prawnych. W ich imieniu robią to przedstawiciele ustawowi, najczęściej rodzice. Czynność prawna osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Osoba fizyczna przestaje być podmiotem prawa z chwilą śmierci lub uznania jej za zmarłą.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby prawnej
Z kolei zdolność prawna osób prawnych jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych. Powstanie, ustrój, organizację i ustanie osoby prawnej określają przepisy szczególne określające ich status. Podstawą działania osób prawnych są akty założycielskie, umowy, statusy, inne porozumienia bądź akty rangi ustawowej, na podstawie których powstają takie osoby. Osoba prawna nabywa osobowość prawną, czyli zdolność prawną do działania w sferze prawa cywilnego przeważnie z chwilą, w której zostanie wpisana do odpowiedniego rejestru (np. rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego). Przestaje ją mieć z chwilą wykreślenia z takiego rejestru. Należy jednak pamiętać, że osoby prawne nie mogą mieć wielu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób fizycznych. Osoba prawna nie może więc być na przykład sporządzić testamentu, ani w ogóle być spadkodawcą, nie może zawrzeć związku małżeńskiego, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiązków alimentacyjnych itp. Należy pamiętać, że osoba prawna nie może również zostać pozbawiona i ograniczona w zdolności do czynności prawnych, co oznacza, że zawsze ma ona pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych. Co ważne działa ona zawsze za pośrednictwem swoich organów.

Co wyróżnia osobę fizyczną a co prawną?
Zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne mają swoje oznaczenia, które nadają im indywidualność. Dla osoby fizycznej jest to między innymi jej imię i nazwisko, płeć, czy miejsce zamieszkania. Osoba prawna ma z kolei swoją nazwę i siedzibę. Siedziba jest odpowiednikiem miejsca zamieszkania osoby fizycznej. Z każdą osobą fizyczną a także prawną związane są również wartości niematerialne, czyli dobra osobiste, które pozostają od ochroną prawa cywilnego.